Dinobusters is ontstaan vanuit een echte ‘public servant motivation’: we willen via de overheid en andere organisaties de wereld een beetje verbeteren. Eens je in zo’n grote organisatiestructuur komt, merk je dat het snel veranderen en inspelen op (actuele) maatschappelijke problemen niet van een leien dakje loopt. De structuur is te log en te groot geworden waardoor er machtscentra ontstaan die vooruitgang tegenwerken. Daar zit nu net onze dagelijkse uitdaging en passie: hoe krijg je de dinosaurus in beweging?
Omdat we ondertussen de werking en de psychologie van de dinosaurus zodanig doorgrond hebben, waren we erg gecharmeerd om het nieuwe boek van Geert Noels, Gigantisme, te mogen ontdekken. Hij denkt na over welke gevolgen al deze dinosaurussen samen hebben op de economie en de samenleving. Noels probeert dit te vergelijken met een soort afwijking, gigantisme, waardoor we telkens streven naar grotere structuren maar tegelijk een rem zetten op de duurzaamheid van ons leven en bestaan. Ben je te lui om het boek te lezen? Luister dan zeker eens naar de podcast van Alex Agnew en je hebt de essentie mee op een geestige manier.
Het debat is geopend
We zijn erg blij met dit boek omdat het een moeilijk en tegelijk noodzakelijk debat opent. Wanneer is iets groot genoeg? Wat hebben we juist nodig als samenleving om zorg te dragen voor onszelf en onze omgeving? Dit zijn enorm complexe vragen die schoppen tegen heilige huisjes. Het vergt veel moed en lef om dit te durven benoemen.
Noels doet zelfs een dappere poging om vanuit zijn economisch denkkader door te denken naar een oplossing. Hij stelt bijvoorbeeld voor om terug te keren naar de oorspronkelijke spelregels van het kapitalisme. Doorheen de jaren stellen we vast dat de spelregels zodanig veel aangepast zijn, dat het spel niet meer eerlijk is. Iedereen moet in het begin gelijke kansen krijgen om te winnen, en dat zou nu niet zo zijn. Daarnaast wordt in het boek ook voorgesteld om terug een pleidooi te voeren voor kleinschalige en meer menselijke organisaties. Wat niet wil zeggen dat er geen groei meer mag zijn, maar het moet de drang naar het ontwikkelen van een monopoly zoveel mogelijk tegenwerken.
Erg mooie ideeën en tegelijk aards moeilijk. Eigenlijk zouden we hier een soort kettingbrief moeten maken. Een multidisciplinaire kettingbrief waarbij alle (wetenschappelijke) inzichten die we hebben eens rond dit vraagstuk worden gehangen. Wat hebben we nodig om de oplossing te doen werken? Welke systeem kan er gebouwd worden om het te doen werken op kleine schaal en later iets breder (oeps! onze eerste gedachten naar expansiedrang zijn al daar, maar dit ter zijde). Daarom deze blog die verder wil borduren. En dan is het misschien aan jou om verder aan te vullen?
Oké we vliegen erin…
De spelregels volgen of net niet?
Noels stelt voor om terug te keren naar de spelregels en eigenlijk zegt hij ook dat we ons eraan moeten leren houden. Helaas is het doorbreken van regels een internationale sport van de mensheid doorheen de geschiedenis. Innovatie is trouwens onmogelijk zonder de regels te veranderen. Maar soms heeft het overrulen kwalijke en schadelijke gevolgen. Om te begrijpen waarom mensen regels doorbreken, moeten we ons beroepen op de criminologie en de sociale psychologie. Er bestaan daar heel wat theorieën over, maar in dit geval wil ik graag beroep doen op de systeemtheorie.
Hoe krijg je mensen zo zot om elke dag een bepaalde regel of systeem van regels te doen volgen zelfs al worden ze daar niet altijd persoonlijk beter van? Het antwoord zit gedeeltelijk in hoe de mensheid doorheen de eeuwen heeft moeten overleven. In het boek ‘Sapiens’ van Harari wordt op een heldere manier uitgelegd dat net door het verbinden van een groot aantal mensen in een systeem ervoor heeft gezorgd dat ze konden overleven. Op je eentje kan je moeilijk een mammoet neerleggen, maar als je samenwerkt lukt dat wel. Tot op het moment dat alle mammoeten dood zijn en er iets nieuw bedacht moet worden…De zoektocht naar het overheersen van natuurgrillen om te overleven zorgde automatisch voor grotere organisatiestructuren waarbij elk zijn specialiteit heeft om een deel van het probleem op te lossen. Je krijgt binnen de organisatiestructuur een samenspel van verdeel en heers. Een samenspel van mensen die een ondergeschikte of net een machtige rol krijgen. Wanneer kom je in welke positie? Dat heeft te maken met aan welke kant van de strategie je staat. Reeds in het Pruisische rijk werd in functie van de zoektocht naar militaire overheersing geëxperimenteerd met het sturen van mensen in een systeem en in bepaalde organisatiestructuren is deze logica nog steeds aanwezig. De tekening hieronder toont bijvoorbeeld op welke criteria er werd bepaald of je al dan niet een leider werd:
Wie lui is en slim, kreeg een topfunctie. Ze weten namelijk met weinig energie veel gedaan te krijgen. Dit ten koste van de ijverige en slimme soldaten: ze krijgen een staffunctie. Deze in een staffunctie leven in de illusie dat ze ooit leider gaan worden mits hard werken, maar krijgen natuurlijk nooit de job. Dom en lui? Dan ben je ideaal kanonnenvlees. En de ijverige dommeriken moet je ontslaan omdat er teveel gedoe is om hun shit op te kuisen. HR avant la lettre. Grappig en tragisch tegelijk natuurlijk…
Welk verhaal doet de ronde?
Hetgeen het systeem draaiende houdt zijn mythes en verhalen over dat systeem. Denk bijvoorbeeld aan een automerk zoals BMW. De uitvinder van deze auto’s zijn al lang begraven en toch leeft er bij heel wat mensen een idee over waarvoor dit merk staat. Wij doen met Dinobusters vaak een oefening met onze klanten om het imago van het bedrijf te illustreren. Ze moeten zich dan met een automerk vergelijken en beschrijven welke eigenschappen dit heeft. Het is telkens ongelooflijk welke verhalen er allemaal bovenkomen. Bij bijvoorbeeld het merk ‘BMW’ zien mensen niet alleen een auto, maar ook een persoon met een bepaalde lifestyle, uiterlijk en gedrag. Het is een imago en als je een match voelt met dat imago dan ben je ook bereid er veel voor te doen om daarbij te horen.
Wanneer loopt het mis? Op het moment er barsten komen in de geloofwaardigheid van het verhaal. Op het moment de ethische grenzen en waarden die je had, in vraag gesteld worden. Je voelt je benadeeld en wil iets terug nemen. Dat is een rationeel motief om de regels niet meer te volgen. Er zijn ook irrationele motieven. Een psychopaat bijvoorbeeld heeft geen enkel rationeel motief om te moorden, het is een psychische afwijking waar er een soort drang ontstaat in een eigen gecreëerde realiteit. We merken fijntjes op dat er onderzoek bestaat dat aangeeft dat meer dan 30% van de topfuncties door psychopaten wordt ingevuld. Logisch, want om te heersen over een grote structuur zoals het uitgewerkt is in de oude militaire filosofie, komt het handig uit om niet te veel empathisch vermogen te hebben. Dus waar zit de oplossing rond het volgen van regels in een systeem? Leiderschap en tegelijk een authentiek verhaal over onze toekomst. Kan dit op wereldschaal in één positieve richting geduwd worden? De kans is gering…
Wat als…je met 100 mensen de wereld moet redden?
In de Netflix serie ‘The 100’ wordt gespeeld met de gedachte van ‘wat als de planeet om zeep is en we krijgen nog een laatste kans om ze te redden?‘ Honderd jongeren worden uit hun ruimtecapsule gedropt op een bijna verwoeste aarde. Je ziet ongelooflijke dilemma’s de kop op steken. Wie is de beste leider? Wie of wat offer je op? Wat doe je als je met verschillende ‘stammen’ met een eigen overtuiging toch moet samenwerken? Op welk punt begin je weer oorlog te voeren? Het escaleert sneller dan je denkt. Na 7 seizoenen de spanning erin te houden naar een ontknoping…is er geen echte ontknoping. De uitkomst staat of valt met de capaciteit van personen om hun kennis te kunnen inzetten. De personages met cruciale kennis en vaardigheden (medisch, management, communicatie, biotechnologisch, fysieke kracht en gevechtstechnieken…) waren deze die het langst konden overleven en daardoor volgers kregen omdat het geloof ontstond dat er daar de meeste kansen waren om voldoende eten en zuurstof te hebben. Erg basaal en tegelijk erg herkenbaar. Hoe minder je hebt, hoe meer je verlangt en hoe meer je hebt hoe decadenter en wereldvreemder je wordt ten opzichte van deze die weinig hebben. Elk leeft in een eigen realiteit en niet iedereen heeft de middelen om na te denken over een betere wereld. Als je elke dag met moeite een boterham met choco kunt eten, dan zijn er andere zorgen. Nadenken over een betere wereld is luxe.
Terug naar kleine structuren of toch groot blijven?
Terugkeren naar kleinschaligheid? Om daar te geraken moeten de grote structuren ontbinden of zelfs vernietigd worden (en daar is de oorlogstaal weer 😉). Hoe doe je dat praktisch als het sinds eeuwen een overlevingsstrategie is geweest? Spontaan zal dit niet gebeuren. Wat als we even het gigantisme behouden maar met een andere invulling? We merken dat je wel degelijk in staat kunt zijn om menselijker te worden in grote structuren, maar die bestaan dan uit interne ‘communities’ die toch verschillend mogen en kunnen zijn op voorwaarde dat het de algemene strategie en gedeelde waarden omarmt. Dat zie je trouwens al jaren grote bedrijven doen door zich bijvoorbeeld op te delen in kleine groepjes via franchise. Starbucks is daar een voorbeeld van: elke shop is een kleine community maar volgt de filosofie van het moederschip. De waarden van het bedrijf zijn doorslaggevend. Dat heeft dan als effect dat sommige mensen goed matchen met het bedrijf en anderen helemaal niet en dan ook een andere bedrijfscultuur moeten opzoeken. Bedrijfsethiek is voor elke organisatie dan heel essentieel. En nu willen we de fakkel doorgeven aan een bedrijfsethicus. Wat kan je doen om zoveel mogelijk organisaties te inspireren naar ethisch verantwoord gedrag? Of in Star Wars termen: hoe raak je niet bij the dark side? Ongeacht hoe groot of klein bedrijven zijn? Bedrijfsethicus, the floor is yours…
