Deze column verscheen in De Tijd op 9 juli 2019.
Gisteren lazen we in de krant de berichtgeving over het verkeersongeval van Kris Van Dijck (N-VA) die dronken achter het stuur een aanhangwagen aanreed. Naar verluid schaamde de man zich diep over het voorval. Vorige maand nog een ander verhaal in de media: Antwerpse rechter ramt geparkeerde wagens en een container om vervolgens vluchtmisdrijf te plegen. Ook daar was er sprake van dronkenschap achter het stuur. Wanneer iemand uit de politieke of rechterlijke macht betrapt wordt, dan is terecht het nieuws extra scherp. Wat we onvoldoende beseffen is dat volgens onderzoek één op vier Belgische bestuurders toegeeft met de auto te rijden met te veel promille in het bloed.
Waarom die nonchalance om dit risico te nemen? Wat zit er in onze cultuur dat we zo hardleers zijn op vlak van drankgebruik en wat kunnen we eraan doen?
De collega’s drinken, slikken en paffen
Als we kijken naar de recente cijfers over alcohol -en druggebruik in België, dan kunnen we concluderen dat het voor veel mensen best oké is om naar het glas of de pillen te grijpen. Zo ontdekken we bijvoorbeeld in studies van Securex, Lode Godderis (KULeuven) en Marie-Claire Lambrechts (VAD) dat gemiddeld één op de vier Belgen 10 glazen of meer alcohol per week nuttigt. Daarnaast gebruikt 15% medicijnen om niet-medische redenen. Denk hierbij aan slaapmiddelen, antidepressiva en kalmeringsmiddelen. Als we onszelf vergelijken met andere landen, dan scoort België zelfs het slechtst in vergelijking met alle andere Europese landen. Het verkeersveiligheidsinstituut Vias trekt aan de alarmbel en pleit voor een mentaliteitswijziging. Onze cultuur gaat enorm laks om met het gebruik van verdovende middelen in het verkeer en zorgt helaas ook voor heel wat slachtoffers en schade.
Mother’s little helper
“Mother needs something today to calm her down
And though she’s not really ill
There is a little yellow pill
She goes running for the shelter of a mother’s little helper”
Al in het jaar 1966 probeerden de rockers van The Rolling Stones het taboe te doorbreken met hun nummer ‘Mother’s little helper. Huisvrouwen die te maken hebben met dagelijkse spanningen en bij de dokter een voorschrift halen voor allerhande pillen om de dag door te komen. Een glas alcohol hoort daar natuurlijk ook bij. Legale drugs die een roes leggen over ons bestaan. De grootste reden waarom Belgen zo een hoog alcohol -en druggebruik kennen moeten we precies daar gaan zoeken. De dagelijkse stress is niet te houden, maar een godendrank wacht.
Naast alcohol en pillen als remedie tegen stress, hebben we ook te maken met een diepe, culturele gewoonte. Jaqueline van Lieshout, detoxcoach en auteur van ‘Ontwijnen’, stelt vast dat mensen die stoppen met alcohol te drinken scheef bekeken worden en zelfs vrienden verliezen. De maatschappelijke druk om een glaasje te drinken is hoog. Zelfs wanneer je hoogzwanger bent zoals ik, krijg je op restaurant en op feestjes bijna op automatiche piloot een glas cava in de hand geduwd. Als je de drank weigert, zie je de schaamte op de wangen van de ober die dan snel ergens achteraan de bar wat fruitsap haalt. Alcohol drinken is gezellig, sociaal en erg volwassen.
Weerstand tegen verandering
We zitten dus met twee grote problemen: leren omgaan met stress en het doorbreken van het positief romantisch beeld dat samengaat met het drinken van alcohol.
Het leren omgaan met druk en stress is de lastigste uitdaging. Op school, op het werk en thuis moet er geproduceerd worden. Families wringen zich in een dagelijkse sleur om steeds beter te presteren en stellen onrealistische verwachtingen. Een perfect huis, een perfecte job, een perfecte hond, een perfect sociaal leven,…Maar achter de schermen is er teleurstelling, eenzaamheid en machteloosheid. Dat een kersverse parlementariër die gevat wordt voor dronkenschap reageert met schaamte is goed te begrijpen. Een signaal van falen, zowel voor zichzelf als voor de buitenwereld. Plotseling wordt er een spiegel voorgehouden en dat is confonterend. Stilstaan bij je leven en waar je eigenlijk mee bezig bent wordt te weinig gedaan. En toch is het de sleutel om meer gelukkig en met meer zelfvertrouwen jezelf te ontwikkelen. Want laten we eerlijk zijn, drank en drugs zijn heel makkelijke oplossingen om de pagina van de dag om te draaien. Diep vanbinnen zit er een weerstand om het probleem echt aan te pakken omdat je daardoor je manier van leven en doen moet evalueren en bijsturen. Dat kan alleen maar als je echt overtuigd bent dat er een probleem is. Jammer genoeg komt meestal die overtuiging pas na een crisis of een ongeval waardoor het zeer expliciet en confronterend wordt.
En dan is er nog die sociale gewoonte en het romantische beeld van alcohol. De drankproducenten proberen hierop in te spelen en ontwikkelen alcoholvrije alternatieven. Mocktails, stoere 0.0% bieren en gefermenteerde drankjes die lijken op champagne zien het levenslicht. Ondanks de mooie en trendy reclame hiervoor, bijft de impact nog beperkt. Jongeren blijken zelfs nog meer dan vroeger te drinken. Het drinken van een glas wordt vooral geassocieerd met leuke momenten. Op café een gezellig uitje of ’s avonds knus in de zetel met een schaal tapa’s en een glas wijn. We maken herinneringen op basis van alcohol en geven dat ook mee aan onze kinderen die dat dan op hun beurt verderzetten. En toch kan het anders. Vooral door in eigen boezem te kijken en mee te zorgen voor een positieve, sociale druk ik je eigen omgeving. Maak een nieuw verhaal en een gezellige sfeer op een andere manier. Dat vergt over het algemeen meer stoerheid en durf dan een bak bier leegdrinken vooraleer naar de auto te strompelen.
